Φθιώτιδα: O « Γολγοθάς της Υπάτης » – Πίστη, συγκίνηση, παράδοση στο εκκλησάκι της Αρσαλής

Ημέρα Πέμπτη μετά το Πάσχα….

Ανηφορίζουμε στην πλαγιά της Οίτης. Θαυμάζουμε την εκκλησία της Αγίας Κυριακής και συνεχίζουμε προς τα «Περιβόλια». Μια διαδρομή που μοιάζει να υμνεί το μεγαλείο της φύσης.

Τεράστια πλατάνια, ανθισμένες κουτσουπιές  και πολύχρωμα αγριολούλουδα, ένας ολοζώντανος πίνακας ζωγραφικής. Μαζί με τους ανθρώπους που γιορτάζουν την Ανάσταση, η φύση γιορτάζει τη δική της…

Οι κάτοικοι της Υπάτης βρίσκονται ήδη εκεί,  έχουν ήδη συγκεντρωθεί κάτω από τη δροσερή σκιά του τεράστιου πλατάνου και δροσίζονται από το νερό της πέτρινης βρύσης, μέχρι να καταφτάσουν οι «Αρσαλιώτες».

Ένα έθιμο μοναδικό!

Ψηλά στο όρος Οίτη, απέναντι από το Κάστρο της Υπάτης, βρίσκεται η σπηλιά της Αγίας Ιερουσαλήμ. Της «Αρσαλής» κατά τους ντόπιους. Ένα «αυτοσχέδιο» εκκλησάκι «καρφωμένο» στα ψηλώματα του βουνού, ανάμεσα σε έλατα και βράχια. Φαντάζει σαν μάτι Κύκλωπα, που αγρυπνάει για το βασίλειό του.

Εκεί, οι Υπαταίοι, τιμώντας την μνήμη της Αγίας Ιερουσαλήμ, διαμόρφωσαν ένα μέρος του εσωτερικού της σπηλιάς σε Εκκλησούλα και την γιορτάζουν την Πέμπτη της Διακαινησίμου, με χαρακτήρα πανηγυρικό, σύμφωνα με το τοπικό έθιμο. Εκεί, μεταφέρθηκε από πιστούς η εικόνα της Αγίας, με σκοπό τη διαφύλαξη της από τους αλλόθρησκους.

Μόνο άντρες ανεβαίνουν αυτή την ημέρα στη σπηλιά άλλοι από το προηγούμενο απόγευμα για να διανυκτερεύσουν εκεί και άλλοι από νωρίς το ξημέρωμα, ενώ οι γυναίκες και όσοι δεν μπόρεσαν ν’ ανέβουν συγκεντρώνονται  στην πανέμορφη τοποθεσία ‘ ‘Περιβόλια’ για να προσευχηθούν στο παρεκκλήσι της Αγίας και να υποδεχτούν τους Αρσαλιώτες που θα κατέβουν σαν ολοκληρωθεί η Θεία Λειτουργία.

Η συγκινητική κατάβαση από το σπήλαιο

Ο γλυκός ήχος του κλαρίνου συνοδεύει το «Χριστός Ανέστη» που ψάλλουν οι προσκυνητές που ήδη καταφτάνουν από ψηλά. Δύσκολη η κατάβαση αλλά ακόμα πιο δύσκολη η ανάβαση. Από αλυσίδες πιάνονται σε ένα μέρος της διαδρομής για να σκαρφαλώσουν στα βράχια που οδηγούν στη σπηλιά.

Είναι ο δικός τους «Γολγοθάς» που με βαθιά πίστη και συγκίνηση ακολουθούν κάθε χρόνο τέτοια μέρα. Ριζωμένη καλά, κυλάει στο αίμα τους η παράδοση, και έτσι όπως την παρέλαβαν από τους παλιούς, τη μεταφέρουν στα παιδιά τους και αργότερα στα εγγόνια τους που παίρνουν τη σκυτάλη και διαιωνίζουν τα πατραπαράδοτα. Αυτά τα ιερά έθιμα των Πασχαλόγιορτων, που τα τιμούν, τα σέβονται, τα αναβιώνουν, νιώθοντας τα σαν ιερή τους υποχρέωση.

Με τη δύναμη της πίστης τα κατάφεραν και φέτος να είναι εκεί. Στην δική τους «Αρσαλή». Έψαλλαν, κοινώνησαν, προσευχήθηκαν, γαλήνεψαν οι ψυχές τους..

Ο χορός της παράδοσης

Οι θρησκευτικές γιορτές συνυφασμένες με τη λαϊκή μας παράδοση, θέλουν γλέντι, χορό και τσούγκρισμα των ποτηριών με κρασί αγιασμένο. Πρώτος σέρνει το χορό ο ιερέας και ακολουθούν οι τοπικές αρχές και όλοι οι πιστοί, χέρι χέρι, ενωμένοι, στα βήματα του παραδοσιακού χορού.

Τα όργανα παίζουν και όλοι μαζί τραγουδούν και χορεύουν για να ξορκίσουν το κακό και να γλεντήσουν τη νίκη της ζωής, της αγάπης, της Ανάστασης.

Και αφού ο χορός τελειώσει, μπροστά τα λάβαρα και  η εικόνα της Αγίας Ιερουσαλήμ, οι οργανοπαίκτες  και πιο οι πιστοί, παίρνουν το δρόμο προς την Υπάτη.  Έτσι μπαίνουν στην πόλη. Ψάλλοντας το Χριστός Ανέστη, λιτανεύουν την άγια εικόνα γύρω από την πλατεία και τους κεντρικούς δρόμους για να προσκυνήσουν και να ευλογηθούν και όσοι δεν μπόρεσαν να βρεθούν στην Αρσαλή.

Ποια ήταν η Αγία Ιερουσαλήμ

Η αγία Ιερουσαλήμ γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από ευσεβείς γονείς πιθανόν τον 3ο αι. μ.Χ. Ακολούθησε την επιθυμία των γονέων της να νυμφευθεί, αν και η ίδια επιθυμούσε να αφιερώσει τη ζωή της στόν Χριστό και να γίνει μοναχή. Κατά τη διάρκεια του έγγαμου βίου της απέκτησε τρία παιδιά, τον Σέκενδο, τον Σεκένδικο και τον Κήγορο, με τα οποία, μετά τον θάνατο του συζύγου της, αποφάσισε να ταξιδεύσει μέχρι τη Ρώμη κηρύττοντας τον Χριστό.

Έτσι πέρασε και από τη Μακεδονία, όπου συνάντησε τον ιερομόναχο Ευσέβιο, του αποκάλυψε την επιθυμία της να αφιερωθεί στον Θεό και δέχθηκε από τα χέρια του το μοναχικό σχήμα. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στή Βέροια, όπου συνέχισε να κηρύττει το ευαγγέλιο του Χριστού, γεγονός το οποίο προκάλεσε την αντίδραση των ειδωλολατρών και την επέμβαση του δούκα της Θεσσαλονίκης Κινδιανού, ο οποίος την κάλεσε σε απολογία.

Η γενναία ομολογία της πίστεώς της στον Χριστό εξόργισε τον Κινδιανό, ο οποίος διέταξε τη σκληρή τιμωρία της Ιερουσαλήμ και των τριών παιδιών της. Πρώτο βάδισε τον δρόμο του μαρτυρίου το μικρότερο από τα τρία παιδιά, ο Κήγορος, ο οποίος παρέδωσε το πνεύμα του πάνω σε πυρακτωμένη εσχάρα. Ακολούθησε ο Σέκενδος, του οποίου έβαλαν την κεφαλή μέσα σε μία πυρωμένη περικεφαλαία, ενώ ο Σεκένδικος δέθηκε πίσω από άγρια άλογα που έτρεχαν και άφησε την τελευταία του πνοή συρόμενος ανελέητα επάνω στο χώμα. Τελευταία οδηγήθηκε στο μαρτύριο η μητέρα, η αγία Ιερουσαλήμ, η οποία, αφού παρακολούθησε με υπομονή και καρτερία το μαρτύριο των παιδιών της, αποκεφαλίσθηκε για να λάβει και αυτή τον στέφανο του μαρτυρίου.

 Περιγραφή Διαδρομής

Στα Περιβόλια, απ΄ όπου ξεκινά το ανηφορικό μονοπάτι για την Αρσαλή, υπάρχει όμορφος διαμορφωμένος χώρος καθιστικού και πηγή. Η λεγόμενη και “κρήνη Τζαμί” που αναστηλώθηκε πέρυσι με πρωτοβουλία της Τοπικής Κοινότητας και της προέδρου Βίκυς Παπανάγνου και την δωρεά του Υπαταίου Δημήτρη Γιώτη.
Η διαδρομή στο εκκλησάκι της Αρσαλής, είναι μια δύσκολη και απροσδόκητα όμορφη διαδρομή, καθώς το μικρό μονοπάτι σκαρφαλώνει στη δυτική πλαγιά του Ψηλαϊνού και φτάνει στην επιβλητική σπηλιά, όπου υπάρχει μικρό σπηλαιώδες εκκλησάκι.

Τ’ όνομα Αρσαλή είναι σύντμηση του “Αγία Ιερουσαλήμ” και παρόμοια εκκλησάκια με το ίδιο όνομα συναντώνται στον Παρνασσό και αλλού. Ο χρόνος κτίσης τους δεν είναι επιβεβαιωμένος. Το πιθανότερο είναι ότι κτίσθηκαν μετά την έλευση των Φράγκων (1204) οι οποίοι μετά τις σταυροφορίες έδιναν το όνομα Ιερουσαλήμ, τιμώντας τις σταυροφορίες τους προς την Ανατολή. Άλλη άποψη υποστηρίζει ότι το εκκλησάκι κτίσθηκε περίπου το 1000 μ.Χ.

Στη σπηλιά, πάνω στα βράχια, αξίζει κανείς να παρατηρήσει τις αγιογραφίες που έχουν ζωγραφιστεί στο τέλος του 19ου αιώνα. Εντύπωση προκαλεί η ζωντάνια των χρωμάτων μετά από τόσα χρόνια. Από τις υπογραφές που υπάρχουν στις αγιογραφίες, φαίνεται ότι κατασκευάστηκαν από αγιογράφο που καταγόταν από τη Σαμαρίνα. Στο χώρο της σπηλιάς υπάρχει και λαξευτή δεξαμενή για τη συγκέντρωση νερού.